زخم بستر یکی از مشکلات جدی و شایع در میان افرادی است که به دلایل مختلف، مدت طولانی بیحرکت میمانند یا توانایی جابجایی ندارند. این نوع زخمها نه تنها دردناک هستند بلکه میتوانند سلامت عمومی بیمار را به خطر انداخته و روند درمان را پیچیدهتر کنند. به همین دلیل، دانستن و رعایت نکات کلیدی درباره این زخم و داشتن اطلاعات کافی برای جلوگیری از زخم بستر اهمیت بسیار بالایی دارد. با پیشگیری به موقع و مراقبتهای صحیح میتوان از بروز این آسیبهای پوستی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. اگر نمیدانید که برای جلوگیری از زخم بستر چه باید کرد، ما در این مقاله به مهمترین روشها و نکات کاربردی برای جلوگیری از زخم بستر خواهیم پرداخت تا به شما کمک کنیم بهترین مراقبتها را ارائه دهید. پس با ما در این مطلب همراه شوید.
چه افرادی بیشتر در معرض زخم بستر قرار دارند؟
به طور کلی، افرادی که معمولا تحرک کافی ندارند و یا به دلایل مختلف، مدت زمان زیادی در بستر یا روی ویلچر میگذرانند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند.در ادامه گروههایی که بیشتر در معرض ای آسیب پوستی قرار دارند را معرفی خواهیم کرد:
- افراد سالمند: در این افراد به دلیل افزایش سن، پوست نازکتر شده و جریان خون در نقاط مختلف بدن آنها ضعیف است. علاوه بر این، تحرک محدود در سالمندانی که بستری هستند و یا تحرک کمی دارند، ریسک ابتلا به زخم بستر را افزایش میدهد.
- افراد دارای ناتوانی حرکتی: برخی افراد به دلیل بیماریهای مختلف مانند معلولیت، فلج، سکته مغزی، اماس و یا آسیبهای نخاعی توانایی جابجایی نداشته و بیشتر در معرض فشار مداوم بر روی نقاط خاص بدن قرار میگیرند.
- بیماران بستری طولانی مدت: احتمال ابتلا به زخم بستر در افرادی که به دلیل جراحی، تصادف یا بیماری شدید مدت زمان زیادی در بیمارستان یا خانه بستری هستند، در صورتی که مرتب جابهجا نشوند، بسیار بالاست.
- افراد داری سوء تغذیه یا کمآبی: بدن افرادی که سوء تغذیه دارند، نمیتواند پوست و بافتهای آسیب دیده را به خوبی ترمیم کند. کمبود پروتئین، ویتامینها و آب، عامل موثری در کاهش سلامت پوست است.
- افرادی که از ویلچر استفاده میکنند: نشستن طولانی مدت بر روی ویلچر بدون تغییر وضعیت، به خصوص روی نواحی استخوانی مانند نشیمنگاه یا پاشنهها، از دلایل رایج زخم فشاری در افراد دارای محدودیت حرکتی است.
- بیماران مبتلا به دیابت یا اختلال گردش خون: بیمارانی که به دیابت یا اختلال گردش خون مبتلا هستند، با کاهش جریان خون به نواحی مختلف بدن به ویژه پاها دست و پنجه نرم میکنند. به همین دلیل خطر ایجاد و پیشرفت زخم بستر در بیماران مبتلا به دیابت یا اختلال گردش خون بیشتر است.
علائم اولیه زخم بستر که نباید نادیده گرفت
علائم این زخم ابتدا خفیف و قابل درمان است و اگر به سرعت اقدام به درمان آن شود، میتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. اما اگر زخم در مراحل اولیه درمان نشود، میتواند به زخمهای عمیق و عفونتدار تبدیل شود. به همین دلیل شناخت علائم اولیه زخم جهت جلوگیری از پیشرفت آن اهمیت بسیار زیادی دارد. از مهمترین علائم اولیه زخم بستر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست: اولین نشانه معمولا قرمزی نواحی تحت فشار است که با فشار انگشت از بین نمیرود. در افراد تیره پوست، این حالت ممکن است به شکل تیرهتر شدن پوست دیده شود.
- تورم یا ورم خفیف: وجود ورم در ناحیهای مشخص از بدن، به ویژه نقاط تحت فشار مداوم، میتواند از هشدارهای اولیه باشد.
- حساسیت یا درد در تماس با پوست: اگر بیمار هنگام لمس یک ناحیه خاص از بدن احساس درد یا ناراحتی کند، حتی اگر ظاهرا زخمی وجود نداشته باشد، باید آن را بررسی نمود.
- پوسته پوسته شدن یا خشک شدن غیرعادی پوست: تغییر بافت پوست و زبری یا خشکی بیش از حد در ناحیهای خاص ممکن است نشاندهنده آغاز آسیب پوستی باشد.
- ایجاد تاول یا زخم سطحی: در مراحل ابتدایی، ممکن است تاولهای کوچک یا زخمهای سطحی ظاهر شوند که نشانهای واضح از شروع زخم بستر است.
مهمترین روشهای پیشگیری از زخم بستر کدامند؟
پیشگیری از زخم بستر یکی از مهمترین اقدامات در مراقبت از بیماران کمتحرک، سالمندان و افراد بستری است. با رعایت چند نکته کلیدی و اجرای منظم مراقبتهای ساده، میتوان تا حد زیادی از بروز زخمهای فشاری جلوگیری کرد. در ادامه به مهمترین روشهای پیشگیری از زخم بستر اشاره میکنیم.
تغییر وضعیت منظم بدن
برای آنکه از بروز زخم بستر جلوگیری کندی، باید هر 2 ساعت یکبار به صورت منظم فرد را جابجا نمایید تا فشار مداوم از یک نقطه برداشته شود. در افرادی که روی ویلچر هستند نیز هر 15 تا 30 دقیقه باید فرد را جابجا نمود.
نقش تشک مواج در پیشگیری از زخم بستر چیست؟
انواع تشک مواج برای جلوگیری از زخم بستر، یکی از موثرترین ابزارهای کمک درمانی محسوب میشوند. این نوع تشکها با داشتن سلولهای هوا که به صورت متناوب باد و خالی میشوند، به کاهش فشار مداوم روی نقاط خاص بدن کمک میکنند. عملکرد تشک مواج بهگونهای است که فشار را از روی نواحی پرخطر مانند دنبالچه، پاشنهها و شانهها برداشته شده و جریان خون را در بافتها بهبود میبخشد. این موضوع از ایجاد آسیب پوستی و زخم جلوگیری کرده و برای بیماران کمتحرک یا کسانی که برای مدت زمان طولانی بستری هستند، بسیار ضروری است. در کنار مراقبتهای دیگر، استفاده از تشک مواج میتواند نقش مهمی در کاهش خطر زخم بستر ایفا کند.
جلوگیری از کشیده شدن یا اصطکاک بین پوست و لباس یا ملحفه
هنگام جابجا کردن بیمار، باید توجه داشته باشید که پوست فرد بر روی تخت کشیده نشود. بهتر است از ملحفههای لغزنده یا کمک پرستار برای بلند کردن بدن استفاده شود تا اصطکاکی بین پوست بیمار و لباس یا ملحفه ایجاد نشود.
نقش تغذیه و مصرف آب در پیشگیری از زخم بستر
تغذیه مناسب و مصرف کافی آب نقش کلیدی در پیشگیری از زخم بستر دارند. دریافت کافی پروتئین، ویتامین C، ویتامین A و عنصر روی (زینک) به بازسازی بافتهای بدن، تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت و استحکام پوست کمک میکند. کمبود این مواد مغذی باعث نازک شدن پوست، کاهش توان ترمیم زخمها و افزایش احتمال آسیبهای پوستی میشود. همچنین نوشیدن آب کافی، پوست را مرطوب و انعطافپذیر نگه میدارد و مانع از خشکی، ترک خوردگی و آسیبپذیری آن میشود. بنابراین، تغذیه متعادل و آبرسانی مناسب از مهمترین اقدامات برای جلوگیری از زخم بستر بهشمار میرود.
اهمیت بهداشت پوست و مراقبت روزانه از بدن بیمار
رعایت بهداشت پوست و مراقبت روزانه از بدن بیمار، یکی از اصول اساسی در پیشگیری از زخم بستر است. زمانی که پوست بیمار تمیز، خشک و سالم نگه داشته شود، مقاومت آن در برابر فشار و اصطکاک بیشتر شده و احتمال بروز زخم کاهش قابل توجهی پیدا میکند. شستشوی روزانه با آب ولرم و شویندههای ملایم، خشککردن کامل پوست (به ویژه در نواحی چیندار یا مرطوب)، استفاده از کرمهای مرطوبکننده و بررسی روزانه پوست برای مشاهده علائم قرمزی یا التهاب، از جمله اقدامات مهم در مراقبت هستند. همچنین در صورت بیاختیاری ادرار یا مدفوع، باید پوست بلافاصله تمیز و ضدعفونی شود تا از تحریک و آسیب پوستی جلوگیری شود.
در صورت ابتلا به زخم بستر، برای درمان آن به کجا مراجعه کنیم؟
زخم بستر نیازمند درمان تخصصی و مراقبت دقیق است تا از پیشرفت زخم و عفونت جلوگیری شود و روند بهبودی سرعت پیدا کند. جینا کلینیک یکی از مراکز معتبر و تخصصی در این زمینه است که با استفاده از جدیدترین روشهای درمان زخم و تجهیزات پیشرفته، خدمات مراقبتی و درمانی کامل برای زخم بستر را ارائه میدهد. تیم متخصص جینا کلینیک با تجربه بالا در مراقبت از بیماران کمتحرک، به بهبود سریعتر و کاهش عوارض ناشی از زخم بستر کمک میکند. مراجعه به این کلینیک میتواند گامی مهم برای شروع درمان اصولی و مراقبت حرفهای باشد. همچنین این کلینیک با ارائه خدمات درمان زخم بستر در منزل تهران، برای افرادی که ساکن شهر تهران هستند این امکان را فراهم کرده است که بتوانند بدون نیاز به مراجعه حضوری به کلینیک، از موثرترین درمانها بهرهمند شوند.